Błotna wspólnota życia. Symbioceniczny i edukacyjny potencjał opowieści o błotach, bagnach, mokradłach i torfowiskach

Wystąpienie będzie miało na celu analizę retoryki pojawiających się w ostatnich latach polsko- i angielskojęzycznych publikacji dotyczących terenów wodno-błotnych, sytuowanych najczęściej w nurcie przyrodopisarstwa lub lokalnej geohistorii. Fakt ich coraz bardziej widocznej obecności na rynku wydawniczym oraz często interwencyjny charakter w obronie terenów podmokłych jako zanikających enklaw dzikości i miejsc unikalnej symbiozy pozwala na ich robocze usytuowanie w obszarze tzw. wetland turn, jednego z nurtów humanistyki środowiskowej, który zwraca się w stronę błot, bagien i mokradeł jako ważnego, nowatorskiego obszaru poszukiwań, domagając się jego przewartościowania. Społeczna percepcja tych miejsc, sytuujących się od dawna w niejasnej sferze granicznej pomiędzy tym, co płynne, a tym, co stałe i ugruntowane, właściwe światu ludzkiej kultury, bazuje bowiem na często nieuświadamianych, głęboko zakorzenionych lękach. Prowadzą one nierzadko do odrzucenia błotno-bagiennego krajobrazu jako niebezpiecznego, wywołującego niechęć lub wstręt, lepkiego i brudnego (abiektalnego), a w najlepszym razie – jako nieużytecznego czy sygnalizującego chaos i zacofanie, w efekcie nie dość skutecznego podporządkowania sobie sił przyrody.

Częścią proponowanej przez narrację symbiocenu rewolucji jest jednak zmiana takiego sposobu obrazowania i popularyzacja wyobrażeń podkreślających (w miejsce sterylnego rozgraniczenia świata człowieka i świata innych bytów, rosnącej ekoalienacji, atmosfery bezwzględnej rywalizacji oraz neokolonialnej / neoliberalnej dominacji) potrzebę bliskiej współpracy, współzależności, różnorodności i wzajemnego uznania opartego na zrozumieniu sprawczości różnych bytów, niezależnie od stopnia intencjonalności ich działań. Wydaje się, że najnowsze narracje dotyczące fenomenu błotności i bagienności prowadzą nas właśnie w takim kierunku, podobnie jak niektóre tematyzujące tereny podmokłe utwory literackie i dzieła artystyczne. W referacie podjęta zostanie próba interpretacji sposobu, w jaki literatura ta podważa ludzkie nawyki percepcyjne i utarte tory myślenia dotyczące wody i bagna, pisze na nowo dzieje obszarów wodno-błotnych z uwzględnieniem bio- i geohistorii, a także tworzy mechanizmy afektywnej identyfikacji z ekosystemem bagna / mokradła / torfowiska oraz jego mieszkańcami, który pozwala na zbudowanie nowej, symbiotycznej wizji świata, przeciwstawnej wobec kapitalistycznego ekstraktywizmu i typowej dla niego eko-nekrofilii. Można sądzić, że skonkretyzowana w nowych opowieściach o błocie i bagnie wizja posiada wyjątkowy potencjał edukacyjny i sprawczy, proponuje bowiem, poza nowomaterialistyczną ontologią wielogatunkowych interakcji, nowy, oparty na imersji w środowisku i głęboko egalitarny model przeżywania świata, który może zmienić dominujące metafory epistemologiczne, a tym samym – dać asumpt do powstania zgoła odmiennych etycznych postaw i duchowych więzi.