Porosty – kiedy współpraca tworzy życie: czyli o symbiozie, która zmienia zasady gry

Porosty to niezwykłe mini-ekosystemy, w których grzyb współpracuje z organizmami fotosyntetyzującymi, takimi jak glony czy sinice (fotobionty). Grzyb pełni rolę strukturalnego wsparcia, a fotobionty dostarczają energię w postaci węglowodanów, które powstają w procesie fotosyntezy. Choć dawniej uważano je za proste symbiotyczne połączenie dwóch organizmów, najnowsze badania pokazują, że porosty to dużo bardziej złożone twory – holobionty. Porosty stanowią zatem symbiozę wielogatunkową, w której różne organizmy tworzą jedną, funkcjonalną i samowystarczalną całość. Najnowsze badania potwierdzają skomplikowane powiązania porostów z różnymi mikroorganizmami. Oznacza to, że w plechach porostów i na nich żyją także inne mikroorganizmy, tworząc skomplikowaną sieć współzależności. To prawdziwy przykład symbiozy, w której wszystkie elementy współdziałają, by stworzyć coś większego niż suma części. Symbioza jest kluczowym mechanizmem umożliwiającym organizmom przetrwanie w skrajnych warunkach środowiskowych. Podczas mojego wystąpienia przybliżę, w jaki sposób porosty dzięki współpracy mogą przystosować się do ekstremalnych warunków, takich jak intensywne promieniowanie UV, susza czy skrajne temperatury. Zajmę się również odpowiedzią na pytanie dlaczego porosty funkcjonują w trudnych warunkach lepiej niż grzyby czy glony żyjące oddzielnie. Badania nad symbiozą w porostach otwierają nowe perspektywy w zrozumieniu interakcji między organizmami, które mogą mieć znaczenie nie tylko w kontekście ekosystemów ziemskich, ale także w badaniach astrobiologicznych. Połączenie się różnych organizmów w plechach porostów nie jest przypadkowe. Jeden grzyb może wejść w relacje tylko z jednym lub kilkoma szczepami glonów, a jednocześnie wyraźnie odrzucać inne, pomimo ich dostępności w środowisku. Porosty mogą też zmienić swojego partnera fotosyntetycznego w odpowiedzi na zmieniające się warunki lub czynniki stresowe i tym samym zrezygnować z jednego glona na rzecz innego. Podobnie mikrobiom porostów jest elastyczny i w dużej mierze zależy od specyficznych warunków środowiskowych. W kontekście koncepcji symbiocenu, która zakłada naśladowanie symbiotycznych relacji, postaram się wyjaśnić czego możemy się nauczyć od porostów i w jaki sposób porosty dążą do zachowania dynamicznej równowagi oznaczającej zdolność do adaptacji, zmiany i regeneracji w odpowiedzi na zmiany w otoczeniu.