Szkoła zakorzeniona, czyli manifest edukacji symbiotycznej

Szkoła zakorzeniona. Manifest edukacji symbiotycznej

dr Magdalena Ochwat, mgr Anna Kopaczewska

Proponujemy radykalne przemyślenie systemu edukacji w oparciu o metaforę naturalnego lasu. Postulujemy odejście od monokulturowego, liniowego modelu kształcenia na rzecz sieciowego, wielogatunkowego ekosystemu edukacyjnego, który – podobnie jak las – opiera się na różnorodności, współpracy, symbiozie i wzajemnym wsparciu. Centralną inspiracją staje się ryzosfera i grzybnia – układy podziemnych połączeń, symbolizujące nieliniowe, rozproszone i inkluzywne formy uczenia się. Manifest edukacji symbiotycznej krytykuje kapitalistyczną logikę produkcji wiedzy, na wzór plantacji, podporządkowaną standaryzacji, rywalizacji i własności prywatnej, na rzecz edukacji rozumianej jako dar, proces wolności i naturalnego wzrostu. W duchu humanistyki środowiskowej wskazujemy na konieczność rozwoju szkół jako przestrzeni różnorodności, uważności i współodpowiedzialności, odchodząc od antropocentrycznych i przemysłowych wzorców edukacyjnych ku wielogatunkowym sojuszom i planetarnej solidarności. Edukacja symbiotyczna to kształcenie otwarte na nieoczywistość, procesualność i dialog, zakorzenione w idei współbycia ze światem więcej-niż-ludzkim.

dr Magdalena Ochwat – doktorka nauk humanistycznych, adiunktka w Instytucie Polonistyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, związana z Interdyscyplinarnym Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną UŚ. Jej  zainteresowania naukowe koncentrują się na edukacji polonistycznej, wykorzystaniu reportaży literackich w kształceniu humanistycznym oraz społecznej odpowiedzialności lektur szklonych. Interesuje się wyzwaniami  XXI wieku takimi, jak:  globalne kryzysy, migracje czy katastrofa klimatyczno-środowiskowa. Uczestniczka Szkoły Ekopoetyki prowadzonej przy Instytucie Reportażu. Facilitatorka metody Mozaiki Klimatycznej na licencji francuskiego Stowarzyszenia La Fresque du Climat. Aktualnie pełni funkcję sekretarza w Radzie ds. kryzysu klimatyczno-środowiskowego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Współpracuje z miastem Katowice przy wdrażaniu edukacji klimatycznej do samorządowych szkół podstawowych. Jest również współautorką 3 raportów na temat postaw uczniów, nauczycieli, rodziców wobec zmiany klimatu. Za teksty naukowe dotyczący edukacji ekologicznej otrzymała Nagrodę im. prof. Romana Czerneckiego. Niebawem ukaże się jej książka pt. Więcej-niż-tylko-ludzkie lekcje języka polskiego. Edukacja polonistyczna w czasach kryzysu klimatycznego. Redaktorka naczelna czasopisma „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” i koordynatorka programu dla nauczycieli polonistów „Uniwersytet Polonistów” w ramach projektu POWER. W badaniach naukowych i w dydaktyce akademickiej stara się wprowadzać ekocentryczny namysł nad edukacją humanistyczną. W artykułach pokazuję, jak kultura może kształtować nowy „zazieleniony” sposób myślenia i zaopatrzyć młodych w zdolność do krytyki konsumpcyjnych modeli życia. Szkoła to świetne miejsce do rozmowy o przyszłości planety i globalnym ociepleniu, także za pośrednictwem literatury.

mgr Anna Kopaczewska – projektantka graficzna, badaczka i dydaktyczka związana z Akademią Sztuk Pięknych w Katowicach. Absolwentka Wydziału Projektowego ASP w Katowicach (2008), gdzie studiowała w Pracowni Nowych Mediów, oraz stypendystka École Supérieure d’Art et Design w Saint-Étienne we Francji (2006). Od 2019 roku zatrudniona na stanowisku asystentki i badaczki w Pracowni Grafiki Edytorskiej oraz Pracowni Podstaw Typografii ASP w Katowicach. Wcześniej prowadziła zajęcia z zakresu typografii oraz podstaw projektowania graficznego, m.in. na ASP w Katowicach i Uniwersytecie SWPS w Katowicach. Autorka warsztatów z podstaw wizualizacji danych „Eksplorowanie przez wizualizowanie” realizowanych w ramach Medialab Katowice i Klubu Młodego Odkrywcy. Jej rozwój zawodowy obejmuje liczne certyfikaty i szkolenia z zakresu projektowania inkluzywnego, uniwersalnego oraz projektowania doświadczeń. Uczestniczyła w szkoleniach organizowanych m.in. przez Simplification Center w Wiedniu, Hellen Hamlyn Centre for Design w Londynie, KAOSPILOT.dk oraz studio Tactile. Pełnomocniczka Rektora ASP ds. Identyfikacji Wizualnej Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024, kuratorka Międzynarodowej Konferencji Projektowej Agrafa 2024 oraz koordynatorka projektów związanych z wdrażaniem uniwersalnego projektowania w programach dydaktycznych. Laureatka Nagród Rektora ASP w Katowicach w latach 2022 i 2023. Prywatnie pasjonatka edukacji, komunikacji wizualnej oraz… mistrzyni Knurowa w tenisie stołowym z młodzieńczych lat.